KLAPPER AFFICHE
Klapper Affiche
1.
1607 klapper, klappa of klapa staat al sinds 1667 bekend in Nederlands voor kokosnoot; kelapa in het Indonesisch. Klapperwater of air klapa is het vruchtwater van de jonge, groene kokosnoot. Klappermelk, kokosmelk of santen gebruik je om o.a. kerriegerechten te maken.
Uit Petjoh / RC
klapa, klapper (Maleis), klapper (vernederlandst) kokospalm, kokosnoot. Wanneer de palm wordt bedoeld is de pohon klapa of klapper correcter. Maar meestal hield men het op klapa of klapper. ‘Adoeh, so veel klappers heb je hier.’ (Goh, wat staan hier veel kokospalmen.) -air klapa, klapperwater: vruchtwater van de (jonge, groene) klapper. De jonge klapper wordt gebatjokt (het topje wordt er afgeslagen met een kapmes, zie *batjok), waarna het vruchtwater gedronken kan worden. Lekker en dorstlessend. –klapa kopyor: de kokosnoot waarvan het vruchtvlees niet vast, maar los zit en vlokkerig is. Erg lekker, mnaar men zegt, vooral in *es kopjor (ijs met geraspte kokos). –klapperaap: scheldwoord (afgeleid van het Maleise monjet kelapa, aap die de klappers plukt). –klappermelk: melkachtige vloeistof die men verkrijgt door geraspte kokos met veel warm water te kneden en door een zeef of doek uit te persen. Onmisbaar ingrediënt in de Indische keuken. In het Maleis: *santen. –klapperrat: (Indisch), badjieng (Maleis): Indische eekhoorn.
https://etymologiebank.nl/trefwoord/klapper
2.
1859 toko - winkel, speciaalzaak voor ingrediënten uit de Indische of Aziatische keuken. De term 'toko' is een vast onderdeel van het dagelijks taalgebruik en weerspiegelt de culturele diversiteit in Nederland, vooral in steden met een grote Indische of Aziatische gemeenschap.
De etymologie van het woord 'toko' is complex en mogelijk afkomstig uit verschillende talen. Het kan afkomstig zijn van het Maleis of Javaans, waar het wordt gebruikt voor 'bazaar'. Een andere mogelijkheid is dat het afgeleid is van het Hokkien-Chinees woord thô-khò, dat letterlijk 'grondmagazijn' of 'opslagplaats in de grond' betekent. Dit woord werd door de Chinezen al in de 15e eeuw gebruikt voor de opslagruimten van de Javanen.
Daarnaast zijn er theorieën dat 'toko' kan voortkomen uit het Maleis dukan of het Arabische dūkkan, beiden wat 'winkel' betekent. Dit zou in Chinese karakters zijn weergegeven met de betekenissen 'grond' en 'opslagplaats'.
Ten slotte is er ook de suggestie dat 'toko' een afkorting is van tokohuis, wat 'koophuis' of 'winkel' betekent. Dit is een combinatie van het Javaanse toekoe (kopen) en het Nederlandse woord huis.
https://etymologiebank.nl/trefwoord/toko
https://id.wikipedia.org/wiki/Toko
https://www.indischherinneringscentrum.nl/toko-tour-een-culinaire-reis
3.
1622 pasar - markt. Een pasar malam betekent avondmarkt, maar in Nederland wordt die lang niet alleen 's avonds gehouden. Het is een ontmoetingsplaats voor alles wat met Indonesië en de Indonesische of Indische cultuur te maken heeft.
· https://etymologiebank.nl/trefwoord/pasar
· Petjoh / RC
pasar markt. –pasar Gambir: grote jaarmarkt in Batavia met koopwaar, lekkernijen en cultuur uit alle streken van Indië. Werd jaarlijks in augustus gehouden. Beroemd was de feeërieke verlichting met duizenden lampjes, die het geheel ’s avonds een onvergetelijke aanblik gaf. –pasar malam: avondmarkt met feestelijke attracties. Tegenwoordig in Nederland de aanduiding voor alle Indische markten die gedurende het hele jaar door overal in het land worden gehouden. De grootste en bekendste is natuurlijk de pasar malam besar in Den Haag. –pasar-Maleis: beperkte communicatietaal waarvan met name de Indische groep zich bediende. Het was niet grof, wel sterk vereenvoudigd Maleis. –pasar borongan, pasar rombèng: rommelmarkt. Zie ook *dievenpasar.
4.
1700 roepia De roepia was een betaalmiddel in Nederlands-Indië; de naam is verwant aan de naam 'rupee' dat in India en andere Aziatische gebieden gebruikt werd. In 1946 werd de ‘rupiah’ als officiële munt geïntroduceerd, ter vervanging van de gulden. De naam heeft zijn oorsprong in het Hindi, dat op zijn beurt weer teruggrijpt naar het Sanskriet, waar het "zilver" of "zilverstuk" betekent.
· https://en.wikipedia.org/wiki/Indonesian_rupiah
· https://id.wikipedia.org/wiki/Rupiah
· https://nl.wikipedia.org/wiki/Nederlands-Indische_gulden
5.
1906 pienter knap, slim; komt van het woord pintar.
Boekoe pienter is een agenda, notitieboekje of gids waarin je specifieke informatie kunt opzoeken - dus letterlijk een slim boekje
· Petjoh / RC
pienter, pienter knap, slim. Zie ook *boekoe pinter. – pienter boesoek: geslepen.
· boekoe mopper: klachtenboek waarin bezoekers van de *soos of hotelgasten hun klachten konden opschrijven.
· boekoe pinter: agenda, notitieboekje, dus alles waarin je wat kon nazoeken. Ook in figuurlijke zin: geheugen.
6.
1887 piekeren denken, peinzen, zich zorgen maken, tobben. Piekierans van een straatslijper is een bundel columns van Tjalie Robinson, waarin hij als wandelende observator het dagelijks leven en de identiteit van de Indische gemeenschap in Nederlands-Indië beschrijft.
· https://etymologiebank.nl/trefwoord/piekeren
· Petjoh / RC
pikir, (piekeren) denken, peinzen, zich zorgen maken, tobben. ‘Hou toch eens op met dat gekieker over je werk.’ – pikirans, piekerans (vernederlandst): gedachten, wijsheden, zorgen.
7.
1910 plan-plan - kalmpjes aan, niet te snel; komt van het woord ‘pelan-pelan’ of ‘perlahan’
· https://etymologiebank.nl/trefwoord/planplan
· Petjoh / RC
plan-plan kalmpjes aan, niet te snel
· https://id.wiktionary.org/wiki/pelan-pelan
8.
1984 pakkie-an - de uitdrukking niet mijn pakkie-an betekent dat is mijn zorg niet, daar heb ik niks mee te maken. Het is waarschijnlijk een verbastering het woord bagian
· https://etymologiebank.nl/trefwoord/pakean
· Petjoh / RC
pakean, pakaian kleding. Het Nederlandse ‘niet mijn pakkie-an’ is afgeleid van bagean, zaak, afdeling, niet van pakean. –pakean deftig: je zondagse goed, ‘Loh, met pakean deftig jij. Waarfoor?’ (Hé, wat zie jij er deftig uit Waarom is dat?)
· https://id.wikipedia.org/wiki/Pakaian
9.
1910 senang tevreden zijn of zich blij voelen. Als je je senang voelt, dan zit je lekker in je vel. Bij een kennismaking, kun je zeggen: saya senang bertemu denganmu!
· https://etymologiebank.nl/trefwoord/senang
· https://historiek.net/senang-je-senang-voelen-herkomst-en-betekenis/131797/
· https://kbbi.web.id/senang
10.
1875 soesa, soesah - susah - moeilijkheden, zorgen, verdriet, maar ook drukte; last, beslommering; gedoe; alles wat onaangenaam is
· https://etymologiebank.nl/trefwoord/soesa1
· Petjoh / RC
soesa, soesah (Maleis) moeilijkheid, zorgen, verdriet. Ook: moeite, gedoe. Heeft oorspronkelijk dus een aantal betekenissen. Maar Nederlanders namen het woord alleen over in de betekenis van 'moeite, gedoe'. 'Waarvoor al die soesa's hebben?'
· https://kbbi.web.id/susah
11.
1865 kassian - medelijden, iets of iemand zielig vinden, een uitroep van medelijden. Afgeleid van ‘kasih’ dat liefde, genegenheid betekent
· https://www.etymologiebank.nl/trefwoord/kassian
· Petjoh / RC
kasian, kasihan medelijden, iets of iemand zielig vinden. Afgeleid van *kasih, liefde, genegenheid. Als zelfstandig naamwoord: 'Ik heb kasian met hem, moet zo hard werken.' Als uitroep van medelijden: 'Adoe, so kasian die mefou Van Donden, al so jong weduwe, apah lagi met fier kinderen.' (Wat zielig die mevrouw van Dongen, ze is al zo vroeg weduwe geworden en dan ook nog met vier kinderen.) Kasian-politiek: met de zachte hand optreden, onvoldoende harde maatregelen nemen (FI).
· https://kbbi.web.id/kasihan
12.
1910 soedah - sudah - al, uit, klaar, afgedaan. Zeer Indische uitroep van berusting. 'Soedah laat maar, is niet erreg. God slaapt niet.'
· https://etymologiebank.nl/trefwoord/soedah
· Petjoh / RC
soedah al, uit, klaar, afgedaan. Zeer Indische uitroep van berusting. 'Soedah laat maar, is niet erreg. God slaapt niet.' Zie ook *dêh, *nasib, *telah dikoeboer.
· https://kbbi.web.id/sudah
13.
1884 branie - berani dapper, moedig, flink. Ook als uitdaging om te bewijzen dat je iets gewaagds durfde te doen. 'Branie?' 'Branie!' (Durf je? Natuurlijk durf ik dat!')
· https://etymologiebank.nl/trefwoord/branie
· Petjoh / RC
dapper, moedig, flink. Ook als uitdaging om te bewijzen dat je iets gewaagds durfde te doen. 'Branie?' 'Branie!' (Durf je?Natuurlijk durf ik dat!' Brani had in Indië niet de negatieve klank van het Nederlandse branieschopper (HW). Brani mati: doodsverachting, letterlijk: lef om te sterven. 'Brani mati, brani makan pèlor.' (We zijn niet bang voor de dood. We trotseren de kogels.) Zo luidde het devies van de Ambonese knillers.
· https://kbbi.web.id/berani
14.
1715 bakkeleien bekvechten, kibbelen of ruzie maken; komt van het woord berkelahi dat vechten betekent
· https://etymologiebank.nl/trefwoord/bakkeleien
· https://historiek.net/bakkeleien-kleine-vechtbootjes-uit-maleisie/65149/
· https://kbbi.web.id/kelahi
15.
1859 mataklap blinde razenij of door het dolle heen; afgeleid van het Indonesisch woord ‘mata gelap’ dat letterlijk donker oog betekent.
· https://etymologiebank.nl/trefwoord/mataglap
· Petjoh / RC
mata gelap door woede verblind, blinde razenij, door het dolle heen. Vaak ook vertaald als *donker oog.
· https://onzetaal.nl/schatkamer/lezen/woorden/woordenschat/mataglap
· https://kbbi.web.id/mata
16.
1739 rampokken is de vernedelandste vorm van het werkwoord merampok dat roven of plunderen betekent. Rampokan is de titel van een stripverhaal van Peter van Dongen dat zicht afspeelt ten tijde van de laatste koloniale oorlog 1945-1949.
· https://gtb.ivdnt.org/iWDB/search?actie=article&wdb=WNT&id=M057416&lemmodern=rampokken&domein=0&conc=true
· https://etymologiebank.nl/trefwoord/rampokken
· Petjoh / RC
· Rampok, roven, beroven zie *rampas. Voor veel Indo’s ook synoniem aan *pelopors, de Indonesische vrijheidsstrijders ten tijde van de *bersiap.
· rampas, rampassen, rampasser (Maleis), rampassen (vernederlandst) beroven, met geweld afpakken. Synoniem van *rampok. De boef die dat doet is een rampasser (rover). Datgene wat hij buitmaakt is de rampasan.
· https://kbbi.web.id/rampok
bron
Nicoline van der Sijs, Chronologisch woordenboek. De ouderdom en herkomst van onze woorden en betekenissen. Veen, Amsterdam / Antwerpen 2002 (tweede druk)
https://www.dbnl.org/tekst/sijs002chro01_01/colofon.php
colofon onderaan
16 Indische woorden in hedendaags Nederlands | kunstproject Atjar, kroepoek, pisang | © Gracia Khouw 2025 logo vFonds
Poster 1 / Met jaartallen wanneer het woord voor het eerst in de Nederlandse taal werd geïntroduceerd, de Indonesische spelling en de betekenissen
Poster 2 / Met jaartallen wanneer het woord voor het eerst in de Nederlandse taal werd geïntroduceerd, de Indonesische spelling en de betekenissen