PROJECT ATJAR, KROEPOEK, PISANG
Indonesische woorden in hedendaags Nederlands | Indonesian Words in Contemporary Dutch Language

Over het onderzoeksproject en het tafelkleed | About the Research Project and Tablecloth | TO EDITIONS PROJECT ATJAR

NL

Honderden Indische/Indonesische woorden in het Nederlands zijn onlosmakelijk verbonden met het koloniale verleden, maar de meeste mensen kennen die herkomst niet meer. Sommige woorden zijn heel oud: ‘atjar’ (ingelegd zuur’) en ‘pisang’ (banaan) dateren al uit 1596. Maar de meeste Indonesische leenwoorden zijn in de negentiende eeuw in het Nederlands opgenomen. In die periode was de Nederlandse aanwezigheid in Nederlands-Indië het intensiefst. De woorden ‘pienter’ (slim), ‘tabee’ (groet), ‘goena-goena’ (tovermiddelen of ‘black magic’) en ’kroepoek’ (knapperige viskoekjes) stammen uit deze tijd.

In augustus 2024 ben ik begonnen de leenwoorden te inventariseren. Met behulp van allerlei woordenboeken en etymologische studies heb ik een lijst leenwoorden samengesteld en hun betekenissen genoteerd.

GOJANG LIDAH
Slingeren met de tong: Het tafelkleed als conversation piece
Uit die grote verzameling heb ik de woorden gekozen die met eten te maken hebben. Deze lijst heb ik aangevuld met woorden uit kookboeken, menu’s en herinneringen van mijzelf en van vrienden. De namen van de specerijen, vruchten, groenten, gerechten, snacks en zoetigheden, drank en ijs, smaken en meer zijn verwerkt in het ontwerp. In totaal zijn het er 213. Natuurlijk is het niet compleet, maar het geeft wel een beeld van de rijke Indische/Indonesische eetcultuur. Terwijl ik ermee bezig was en aan deze spijzen dacht, kreeg ik al trek!

Wat de spelling betreft ben ik uitgegaan van de benamingen die rond 1942 bekend zijn. Zo verwijzen de woorden zowel naar een ‘tempo doeloe’ als naar de tegenwoordige tijd. De woorden verbinden nazaten van Indische Nederlanders met het leven in Indonesië anno 2025. Vrijwel alles op het tafelkleed is nog te vinden, te maken, of te proeven. Ik hoop dat het tafelkleed als een aanjager van gesprekken over de banden tussen Indonesië en Nederland zal functioneren.

ATJAR Edities: tafelkleden, placemats, tafellopers en affiches

-Update oktober 2025-
De Eerste Editie tafelkleden van 30 exemplaren is in maart 2025 gereedgekomen; deze serie is in mei volledig uitverkocht. Op speciaal verzoek heb ik een vervolg aan productie van de tafelkleden editie gegeven: een tweede editie met de afmetingen M en L. Daarnaast zijn er delen uit het tafelkleed verkrijgbaar op placemats en tafellopers. Tevens wilde ik graag ook andere woorden uit het onderzoek presenteren die niets met voedsel te maken hebben, en zo zijn 36 woorden op 2 affiches ontworpen. Hopelijk kunnen op deze manier meer mensen de woorden tot zich nemen en reflecteren.
Hieronder is een lijst van de beschikbare edities:

• Tweede Editie serie tafelkleden, 2 afmetingen, M en L: op bestelling geproduceerd en de oplage maximaal 35 exemplaren van elk formaat.

• Placemats, sets van 4 verschillende ontwerpen met gedeelten van het grote tafelkleed

• 2 Tafellopers: Boemboe Blauw en Gojang Lidah Groen

• 2 Affiches: Atjar en Klapper met op elk blad 16 woorden en hun betekenissen

Klik op onderstaande knop voor een overzicht van de te bestellen edities

EN

Hundreds of Indonesian words in the Dutch language are inextricably linked to the colonial past, but most people no longer know their origin. Some words are quite old: 'atjar' (pickled sour') and 'pisang' (banana) date as far back as 1596. But most Indonesian loanwords were incorporated into Dutch in the nineteenth century. During that period, the Dutch presence in the Dutch East Indies was most intense. The words 'pienter' (clever), 'tabee' (greeting), 'goena-goena' (magic remedies or 'black magic') and 'kroepoek' (crispy fish cakes) date from this time.

In August 2024, I started listing the loanwords. Using a variety of dictionaries and etymological studies, I compiled a list of loanwords and wrote down their meanings.

GOJANG LIDAH
Rolling the Tongue: The Tablecloth as Conversation Piece
From that extensive collection, I chose the words related to food. I supplemented this list with words from cookbooks, menus and memories of myself and friends. Words for spices, fruits, vegetables, dishes, snacks and sweets, drinks and ice cream, flavours and more have been incorporated into the design. In total, there are 213. Of course, it is not complete, but it does give an idea of the rich ‘Indisch’ cuisine and Indonesian food culture. While I was working on it and thinking about these foods, I was already getting an appetite!

As for the spelling, I went with names known around 1942. Thus, the words refer both to a 'tempo doeloe' and also to the present tense - in fact, it forms a tangible connection between descendants of the Dutch East Indies with life in Indonesia anno 2024. Almost everything on it can still be found, made or tasted. I hope the the tablecloth will act as a trigger for conversations about the ties between Indonesia and the Netherlands.

ATJAR Editions: tablecloths, placemats, table runners and posters

-Update October 2025-
The first edition of 30 tablecloths was completed in March 2025; this series sold out completely in May. On special request, I have continued production of the tablecloth edition: a Second Edition with sizes M and L, the maximum print run is 35 pieces of each size. In addition, parts of the tablecloth are available on placemats and table runners. Also, I wanted to show other words from the research that aren't related to food, which is why I put the 36 words on two posters. Hopefully this will allow a wider audience to take in and reflect on the words.
Below is a list of the available editions:

• The Second Edition series of tablecloths is produced in two sizes (M and L); they are made to order and the maximum print run is 35 pieces of each size.

• Placemats, sets of 4 different designs with sections of the large tablecloth

• 2 Table runners: Boemboe Blue and Gojang Lidah Green

• 2 Posters: Atjar and Klapper, each with 16 words and their meanings.
  > NB: posters and explanatory texts are in Dutch - please request for a translation if you wish to read them in English.

Click on the button below for an overview of the editions available to order

Images
In production: cutting + preparation for sewing (February 2025), 3 probes (January 2025), Probes nr. 3 (December), tablecloth design 130 x 240 cm (November) + detail, Probe (October) on Satin Cotton fabric 100 x 135 cm + details, 8. First probe (September) on Eco Cotton fabric

DANK / THANK YOU

Dit project zou niet mogelijk zijn geweest zonder de enthousiaste inzet van - This project would not have been possible without the enthusiastic efforts of -

Tekstredactie Nederlands Marijke Bovens
Tekstredactie Engels Lilian Cooper
Tekstredactie Indonesisch Rani Permata Sari
Afwerking textiel/technische ondersteuning Marlies Spaan, Ellen Palsgraaf, Paul Meijer/Stichting Xpositron
Fotografie Kato Tan, André Homan
Productie House of U, Eindhoven
Assistentie presentatie & proeverij Anna Rudolf

V-fonds, voor het onderzoek: dank aan de adviezen van Richard Cress, Nicoline van der Sijs (em. hoogleraar historische taalkunde van het Nederlands) / Many thanks to the V Fund for awarding this project! Research: with thanks to the advice of Richard Cress, Nicoline van der Sijs (em. professor of historical linguistics of the Dutch language)